Εκπαιδευτικά προγράμματα

10-06-2015
Τμήμα ΣΤ1
Ο κήπος με τις 11 γάτες
Υπεύθυνοι εκπαιδευτικοί: Καλλιόπη Βλάχου (Δασκάλα του τμήματος), 'Ελενα Βόγλη (Θεατρικών Σπουδών), Ευθυμία Μουργιά (Εικαστικών),
Κωνσταντίνος Ροπόδης (Πληροφορικής), Θεόδωρος Αρχοντίδης (Δάσκαλος-Διευθυντής)

Κατά τη διάρκεια της χρονιάς που μας πέρασε, εκπονήσαμε το πρόγραμμα Αγωγής υγείας με τίτλο «Πρόληψη εξαρτήσεων - Ο κήπος με τις 11 γάτες». Το πρόγραμμα αυτό βασίστηκε στο παραμύθι με τον ομώνυμο τίτλο ("Ο κήπος με τις 11 γάτες"), που έχει εκδοθεί από το ΚΕ.ΘΕ.Α. (εκδ. ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΩΜΑ, ΚΕ.ΘΕ.Α.).

Δουλεύοντας στο παραμύθι αυτό, προσεγγίσαμε τα παρακάτω θέματα, πάνω στα οποία στηρίχτηκαν και οι βασικοί στόχοι του προγράμματός μας:

·  Ασχοληθήκαμε με την αποσαφήνιση των μηχανισμών που δημιουργούν προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις , θέτουν σε κίνδυνο το άτομο και ενίοτε το οδηγούν στην αυτοκαταστροφή .

·  Μελετήσαμε το θέμα των επιρροών που δέχεται το άτομο -κυρίως κατά τη διάρκεια της εφηβείας- από την παρέα, τον τρόπο που λαμβάνονται οι αποφάσεις και βοηθήσαμε στην ανάπτυξη κριτικής σκέψης (πώς να διαλέγω τους φίλους μου, πώς να αποφασίζω αν κάτι πρέπει να το κάνω ή όχι, κ.ά. )

·  Προσπαθήσαμε να δημιουργήσουμε ασπίδα προστασίας μέσω της τη σωστής και αποτελεσματικής διαχείρισης των στοιχείων τα οποία στηρίζουν την παρόρμηση του ατόμου προς τις εύκολες και μαγικές λύσεις.

·  Αναδείξαμε την ανάγκη διατήρησης συνεχούς συνεργασίας μεταξύ παιδιών και ενηλίκων προκειμένου να υπάρχει σωστή καθοδήγηση.

·  Ενισχύσαμε την εσωτερίκευση των θετικών προτύπων και βοηθήσαμε στην απόρριψη των αρνητικών προτύπων.

Οι βασικοί κοινωνικοσυναισθηματικοί στόχοι που θέσαμε ήταν να μάθουν τα παιδιά να:

·  Σκέφτονται κριτικά, να εκφράζουν τις απόψεις τους με άνεση, να μην παρασύρονται, να αναλαμβάνουν ευθύνες, να έχουν ξεκάθαρες αξίες και συμπεριφορά, να συνεργάζονται, να αναπτύσσουν υγιείς σχέσεις, να είναι ασφαλή, να αναγνωρίζουν και να διαχειρίζονται σωστά τα συναισθήματά τους, να συναισθάνονται, να έχουν υψηλή αυτοεκτίμηση, να αισθάνονται καλά με τον εαυτό τους.

 Σε γνωστικό επίπεδο,

·  να ακούν, να αναλύουν, να επεξεργάζονται πληροφορίες, και κυρίως να αναπτύσσουν επιχειρήματα, προκειμένου να υποστηρίζουν τις θέσεις και τις απόψεις τους.

Η μεθοδολογία του προγράμματος, στηρίχτηκε στην ομαδοσυνεργατική, βιωματική και διαθεματική προσέγγιση με χρήση διαφόρων τεχνικών (καταιγισμός ιδεών, ενεργητική ακρόαση, διάλογος, δραματοποιήσεις, εικαστικές δημιουργίες κ.ά.) Ανάμεσα στις μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν ιδιαίτερη θέση είχε η δραματοποίηση ρόλων που οδήγησε και στη δημιουργία της ομώνυμης θεατρικής παράστασης. Τα παιδιά υποδύθηκαν τους ρόλους των γατών όπου μέσα από τις υποθετικές καταστάσεις και τους χαρακτήρες που βίωσαν έμαθαν να αντιμετωπίζουν και να διαχειρίζονται πολλές δικές τους καταστάσεις και προβλήματα που δημιουργούνται στις διαπροσωπικές τους σχέσεις. Η ταύτιση των παιδιών με τους χαρακτήρες των ηρώων του κήπου μας, οι οποίοι εμφανίζονται με πολύ απλά κι εμφανή χαρακτηριστικά, τα βοήθησε να γνωρίσουν και τα ίδια καλύτερα τον εαυτό τους αναδεικνύοντας τα θετικά χαρακτηριστικά και προσπαθώντας να βελτιώσουν ή και να μειώσουν τα αρνητικά τους.

Η επεξεργασία περιελάμβανε συζήτηση και ανάλυση του κάθε χαρακτήρα, άσκηση κριτικής για τη συμπεριφορά του, σύγκριση και συσχέτιση με τους άλλους. Το παραμύθι αποτελούσε διαρκώς σημείο αναφοράς και σύγκρισης με άλλα λογοτεχνικά κείμενα στα οποία θίγονταν παρόμοια θέματα, όπως η αντιμετώπιση της διαφορετικότητας, τα κριτήρια επιλογής των αποφάσεών μας σε καταστάσεις δύσκολων επιλογών κ.ά. Αναφέρω ενδεικτικά τίτλους κειμένων: «Ο κύκλος με την κιμωλία», «Ο Σίσυφος στο μπαλκόνι», «Η Ντιντόν ο Παβελάκης μου κι εγώ» κ.ά. Προσπαθήσαμε μέσα από τη θεατρική μας παράσταση να ανοίξουμε καινούρια παράθυρα θέασης και αντιμετώπισης των προβλημάτων της καθημερινότητας. Στηριχτήκαμε στην άποψη ότι η τέχνη μπορεί να κάνει τον άνθρωπο να νιώσει καλύτερα. Βελτιώνεται το άτομο γιατί κάνει βουτιά μέσα του για να μπορέσει να εκφραστεί. Υποδυόμενο ρόλους, κάνει συσχετίσεις του χαρακτήρα του ρόλου που υποδύεται, με τον δικό του. Η διαδικασία αυτή τον βοηθά τόσο στο να εκφραστεί συναισθηματικά, σχετικά με τον ρόλο που υποδύεται, όσο και να τον επεξεργαστεί και να τον κρίνει.

Αξιολόγηση προγράμματος-Δυσκολίες

Αξιολογώντας τα αποτελέσματα του προγράμματος θα ήθελα να κάνω ιδιαίτερη αναφορά στη συνεργασία που επιτεύχθηκε ανάμεσα στους μαθητές. Μία συνεργασία που βασικό της κίνητρο ήταν η επίτευξη ενός κοινού στόχου. Τα παιδιά συνεργάστηκαν στις ομάδες τους προκειμένου να φτιάξουν τα ίδια τα σκηνικά της παράστασής τους. Συνεργάστηκαν κατά τη διάρκεια των προβών όχι μόνο για γνωρίσουν και να υποδυθούν τον δικό τους ήρωα, αλλά για να γνωρίσουν και τους άλλους ήρωες του έργου και έτσι να μπορούν να βοηθούν τους συμμαθητές τους, όταν υπήρχε ανάγκη. Στους κύκλους συζητήσεων μας, αντάλλαξαν απόψεις, σχετικά με τον τρόπο δράσης των ηρώων και με το πώς θα αντιμετώπιζαν οι ίδιοι αντίστοιχες καταστάσεις. Έκαναν συλλογικές παρεμβάσεις προκειμένου να τοποθετήσουν και τις δικές τους θέσεις στο κείμενο διασκευάζοντάς το έτσι με τον τρόπο αυτό. Γι αυτό άλλωστε και η θεατρική παράσταση είναι προσαρμοσμένη στις ανάγκες και τις απόψεις των μαθητών.
 

Αποτέλεσμα λοιπόν όλης αυτής της συνεργασίας και της θετικής αλληλεπίδρασης που είχαν, ήταν:

·  Η εξομάλυνση των σχέσεων τους

·  Η δημιουργία θεατρικής παράστασης
(Το βίντεο είναι από την παράσταση που δόθηκε στο σχολείο, την Τετάρτη 27 Μαΐου 2015).
 

·  Η δημιουργία πρόσκλησης και αφίσας.

·  Το βιβλίο όπου τα παιδιά κατέγραψαν τις δικές τους θέσεις, απόψεις και συμπεράσματα στα θέματα με τα οποία ασχοληθήκαμε:
 

Κατά τη διάρκεια εκπόνησης του προγράμματός μας όμως υπήρχαν και πολλές δυσκολίες.

Μία από αυτές ήταν ο περιορισμένος χρόνος που διαθέτει το Αναλυτικό Πρόγραμμα για την εκπόνηση τέτοιων δράσεων. Υπήρχε όμως ταυτόχρονα επιτακτική η ανάγκη να μάθουν τα παιδιά να αντιμετωπίζουν και να διαχειρίζονται συμπεριφορές με τρόπο που θα αποτελούσε γι αυτά ασπίδα προστασίας σε μελλοντικές δύσκολες και επικίνδυνες καταστάσεις. Και η μάθηση δεν είναι πάντα ευχάριστη. Γιατί υπόσχεται να δώσει ελευθερία στο πνεύμα και να το αποδεσμεύσει από προλήψεις και έτοιμες αλήθειες και γιατί ο μαθητής αισθάνεται ότι εγκαταλείπεται και ότι πρέπει μόνος του να ανακαλύψει τις καινούριες αλήθειες οργανώνοντας και αξιοποιώντας τα γνωστικά ερεθίσματα που του παρέχονται.

Στο σημείο αυτό λοιπόν θεώρησα ότι το μέσο για να επιτευχθούν οι στόχοι του προγράμματός μας ήταν η τέχνη η οποία καθιστά ευχάριστη τη διαδικασία της μάθησης. Όμως, η ευαισθητοποίηση των μαθητών απέναντι στο θέατρο και τη λογοτεχνία αποτέλεσε επίσης ένα δύσκολο κομμάτι της όλης διαδικασίας, δεδομένου ότι η τέχνη είναι έξω από τη ζωή αρκετών παιδιών. Έπρεπε λοιπόν να δημιουργηθεί η αναγκαιότητα της τέχνης. Να συνειδητοποιήσει ο κάθε μαθητής ότι για να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις μάθησης νέων δεξιοτήτων έπρεπε να καταφύγει στην τέχνη, καθιστώντας την μέρος της ζωής του.

Ξεκινήσαμε λοιπόν με συζητήσεις που αφορούσαν στα θέματα που ανέκυπταν από την καθημερινότητα των μαθητών (διαχείριση συγκρούσεων, δυσκολία έκφρασης στην ομάδα, δυσκολίες στην επιλογή αποφάσεων και στην κρίση συμπεριφορών των ίδιων και των άλλων, κ.ά).

Από τις συζητήσεις, προέκυπτε η δυσκολία αντιμετώπισης περιστατικών, μια δυσκολία που είχε τις ρίζες της στην έλλειψη ενδοσκόπησης. Σε κάθε περιστατικό και σε κάθε κρίσιμη επιλογή απείχε το κομμάτι του εαυτού του παιδιού που συμμετείχε σ’ αυτό. Μπροστά λοιπόν σ’ αυτή τη συνειδητοποίηση τα παιδιά κατάλαβαν ότι έπρεπε να βρεθούν τρόποι για να για να γνωρίσουν καλύτερα τους εαυτούς τους και να μάθουν πώς να αντιμετωπίζουν καταστάσεις. Και στο σημείο αυτό, που το μυαλό ξεφεύγει και βρίσκει ανορθόδοξους τρόπους να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα, είναι που εισέβαλε η αναγκαιότητα της τέχνης, που βοηθά να διατηρήσουμε την επαφή μας με την ουσία της ύπαρξης μας και να μπορέσουμε με οδηγό αυτή να αντιμετωπίσουμε ανώδυνα και ευχάριστα την πραγματικότητα. Έτσι μπήκε στη σχολική ζωή μας «Ο κήπος με τις 11 γάτες» και όλα όσα τον συνόδευαν: το θέατρο, η λογοτεχνία, τα εικαστικά. Τέχνες που βοήθησαν τα παιδιά να απεμπλακούν από τα δεσμά που δεν τα άφηναν να γνωρίσουν και να εκφράσουν καλύτερα τους εαυτούς τους. Αναφέρω για παράδειγμα, παιδιά που έπαιξαν κόντρα ρόλους με τους χαρακτήρες τους με πολύ ευχάριστο και ανώδυνο τρόπο, κατάφεραν να ξεπεράσουν τις προλήψεις να εκφράσουν ένα διαφορετικό εαυτό, να πάρουν στοιχεία από αυτόν και να ανακαλύψουν ότι τους ταιριάζουν ή να τα απορρίψουν εντελώς.

Καταλαβαίνουμε λοιπόν πόσο καλό μπορεί να προσφέρει η τέχνη στα παιδιά και πόσο απλό είναι. Όμως δυστυχώς λίγα παιδιά έχουν την ευκαιρία κατά τη διάρκεια της ζωής τους να έρχονται σε επαφή με την τέχνη και αυτό είναι ένα σημείο έντονου προβληματισμού για όλους μας.

Ολοκληρώνοντας θέλω να ευχαριστήσω όλους όσοι βοήθησαν στην υλοποίηση του προγράμματός μας, όχι μόνο για τη συμβολή τους σ’ αυτό, αλλά και γιατί η αγάπη τους και η αφοσίωσή τους σ’ αυτό που κάνουν αποτελεί για μένα πηγή δύναμης και ενέργειας.

Ευχαριστώ όμως και τους μικρούς μου μαθητές γιατί μέσα από το διάλογο δύο γενεών που αναπτύχθηκε ανάμεσά μας δεν έπαψαν να μου θυμίζουν διαρκώς τις βασικές σταθερές αξίες. Τους ευχαριστώ γιατί μου ανοίξανε τις πόρτες της ψυχής τους και μου αποκαλύψανε τις δικές τους αλήθειες. Τις αλήθειες που αναρωτιέσαι μερικές φορές πώς είναι δυνατόν να τις διατηρούν μέσα τους –αλλά και πόσο επιτακτική αισθάνεσαι την ανάγκη να τις διαφυλάξεις-όταν τα παιδιά αυτά βιώνουν τη σημερινή κρίση σε όλους τους τομείς.

Τους ευχαριστώ λοιπόν γιατί με τα φτερά στο πνεύμα τους και τη φλόγα της καρδιάς τους μου «δίδαξαν»...

Ότι θα πρέπει να μάθουμε να διεκδικούμε την ευτυχία και όχι απλώς να την περιμένουμε να έρθει ως δια μαγείας...

Ότι τα προβλήματά μας λύνονται όταν απλώς τα αντιμετωπίζουμε...

Ότι πάντα υπάρχει κάποιος που μας χρειάζεται...

Ότι όσο και να φοβόμαστε, όλοι κρύβουμε μέσα μας ένα θαρραλέο εαυτό...

Ότι το να διαφέρουμε δεν σημαίνει ότι είμαστε καλύτεροι ή χειρότεροι από τους άλλους...

Ότι για πολλά λάθη που κάνουμε, υπάρχουν οι φίλοι μας που μας βοηθούν να τα διορθώσουμε...

Ότι είναι ωραίο να εμπιστεύεσαι κάποιον...

Ότι είναι δύσκολο να παίρνεις αποφάσεις και πρέπει να σκέφτεσαι πολύ πριν καταλήξεις σε κάποια από αυτές...

Ότι οι πραγματικοί φίλοι σου συμπαραστέκονται όταν ξέρουν πως κέρδισες την ήττα σου και δεν έκλεψες τη νίκη σου...

Ότι ανεβαίνεις τα σκαλοπάτια της ζωής όταν κερδίζεις με την αξία σου...

Ότι πάντα πρέπει να σκέφτεσαι τις συνέπειες των επιλογών σου...

Ότι ΕΥΤΥΧΙΑ είναι να μπορείς να νιώθεις τα πάντα: την αγάπη, τον πόνο, το μίσος, τη χαρά... ΟΛΑ.

Τους ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΠΟΛΥ για αυτήν την ευτυχία που μου χάρισαν.

Η δασκάλα του τμήματος, Καλλιόπη Βλάχου